Diederiek van Loo heeft als stadsdominee in Amersfoort contact met allerlei mensen met vragen over leven en geloven, binnen en buiten de kerk. In dit artikel deelt zij haar ervaringen met het organiseren van een zogeheten ‘regenboogviering’ voor mensen uit de gemeenschap van LHBTI+’ers.
Nederland is een fijn land om te wonen als LHBTI+’er. Je wordt niet vervolgd, je mag trouwen, de wet beschermt ieders persoonlijke vrijheid. Ondanks dat dragen veel LHBTI+’ers een last met zich mee van afwijzing, angst, schuld, anders en minder zijn. Veel kennen de ervaring dat hun identiteit nooit vanzelfsprekend, nooit onbevochten is geweest. Ze worstelden en kwamen boven, of zitten nog ergens halverwege dat proces. Ooit en ergens – en voor sommigen heel vaak en bijna overal – hebben ze de ervaring op gedaan van er niet bij te (mogen) horen. Dat geldt zowel voor mensen uit de kerken van de Reformatie als uit de Katholieke kerk als uit de Evangelische kerken, hoewel de persoonlijke verhalen verschillen. Deze vieringen kunnen daardoor ook oecumenisch van aard zijn.
Inclusief vieren geeft kracht
Acceptatie, (zelf)aanvaarding, er voor jezelf en voor God mogen zijn zoals je bent, mensen en liefde tussen mensen in zoveel kleuren en vormen en maten, het vieren van de liefde, het leven, de gemeenschap van gelijkgestemden. Een keer zonder de twijfel of het voorbehoud, zonder je de uitzondering te voelen samen te komen voor Gods aangezicht maakt vaak grote emoties los. Regenboogvieringen zijn een grote bron van kracht, van empowerment.
Vaak zijn ook ouders, soms kinderen, aanwezig. En goede vrienden die niet queer zijn, omdat zij weten wat een roze viering voor hun vrienden betekent of omdat zij een signaal willen afgeven over het soort kerk waar zij naar verlangen: een inclusieve kerk, waar voor iedereen plaats is. Solidariteit is voelbaar aanwezig in regenboogvieringen.
De voorbereiding
Organisatie: Bereid zo’n viering voor met een groep van diverse aard en afkomst. Neem de kerkenraad of bestuur mee in de wens voor deze viering en in het pastorale belang ervan.
Naamgeving: Hoe willen mensen aangesproken worden? LHBTI+ ‘er is niet een mooi woord in een gebed. Hoe wel? Overleg dat samen. Ik spreek vaak van ‘mensen van de regenbooggemeenschap’.
Viering: Hou de orde van dienst eenvoudig, want er zullen waarschijnlijk mensen aanwezig zijn die nog nooit of al heel lang niet meer in een kerk waren. En de regelmatige kerkgangers komen wellicht uit verschillende tradities, van vrijzinnig tot orthodox.
Werk daarom met een spanningsboog in drie delen: begin – midden: hoofdzaak – eind: doorwerking en afronding.
Het begin van de viering
Het begin verdient extra aandacht: mensen zijn in ongebruikelijke samenstelling bij elkaar, misschien in een vreemd gebouw, met hooggespannen verwachtingen of juist heel sceptisch en terughoudend. Zorg dus voor een persoonlijk welkom aan de deur, zonodig uitleg en een duidelijk programmaboekje waarin je kunt zien wat er van je verwacht wordt: zitten, staan, zingen, zwijgen?
Begin de viering met een welkomstwoord voor allen waarin wordt uitgesproken dat mensen er vanuit verschillende achtergronden en met verschillende gevoelens zitten, maar hier en voor God welkom zijn.
Het midden, de hoofdzaak
In het midden van de viering staan de teksten/thema’s centraal, in gedichten, lezingen, liederen, dans, preek, kunstwerk. Een greep uit de mogelijkheden:
- de regenboog, teken van hoop en van Gods verbond met mensen: Genesis 9
- de liefde en de verbondenheid: Johannes, 1 Joh 4
- liefde in verschillende vormen, liefde waar kritiek op is: vrouw met albasten flesje, Maria Magdalena
- God ontdekken in het gelaat van de ander, worsteling met God, met jezelf en je leven: Genesis 32;23-33
- hoop en verwachting (bijvoorbeeld in adventstijd): wat zou jij willen dat geboren werd in jouw leven, in de wereld?
- kwetsbaarheid en geborgenheid
- 1 Cor 13: geloof, hoop en liefde
Het einde: doorwerking en afronding
Het derde deel van de viering biedt plaats voor persoonlijke zaken, zodat God ook dichtbij komt, te maken heeft met jouw eigen leven, jouw vragen, jouw vreugden. Gebeden, getuigenis of belijdenis, mogelijkheid om naar voren te komen en een kaarsje aan te steken, rituelen van verbondenheid: wensen/zegens opschrijven en uitdelen, een kring vormen, iets geven aan elkaar of uitwisselen, een collectedoel dat na aan het hart ligt, liederen met een persoonlijke kleur, het Onze Vader hand in hand gebeden, de zegen ontvangen met een hand op de schouder van degene naast je. Uiteraard biedt dit deel ook veel mogelijkheden voor inbreng en meedoen vanuit de gemeenschap of de voorbereidingsgroep. Even in de benen komen en met je wens, kaars of steen naar voren komen is een soort mini-pelgrimage. Stil naar muziek luisteren, een persoonlijk gebed of zegen vragen aan de voorganger/voorbereidingsgroep.
Natuurlijk wordt de viering afgesloten met een inclusieve zegen. Naast een van de klassieke vormen kan ook gedacht worden aan de zegen van de regenboog (tekst: Janneke Nijboer)
Denk ook aan nazorg: meld de mogelijkheid om contact op te nemen met de pastor voor een gesprek of met een regenboog-organisatie in de buurt.
Suggesties voor liederen
Hierna volgen suggesties voor geschikte liederen. De links verwijzen naar de Kerkliedwiki voor meer informatie over het lied en de bundels waarin het lied te vinden is.
Bij het begin:
Thema: afhankelijk van de gekozen lezingen
- Wijs mij niet af (bij de trouw van Ruth aan Naomi)
- Delf mijn gezicht op, maak mij mooi (zowel in Liedboek als in GvL) over liefde en identiteit
- Liefde, eenmaal uitgesproken (bij het wonder op de bruiloft te Kana)
- Bron van liefde, licht en leven (op de nog altijd geliefde melodie van Wat de toekomst brengen moge)
- May we see Christ’s loving face (als acclamatie)
Doorwerking/afronding:
Sytze de Vries:
- Ongestraft mag liefde bloeien (geschreven voor coming-out dag 2011)
Taizé-liederen:
- Jesus le Christ, lumiere interieure /Jezus, U bent het licht in ons leven
- Als alles duister is
- Ubi Caritas
Liedboek:
- 838 O grote God die liefde zijt
- 68:7 God zij geprezen met ontzag
- 973 Om voor elkaar te zijn uw oor en oog
- 126a Als God ons thuisbrengt uit onze ballingschap
- 1014 Geef vrede door van hand tot hand
- 416 Ga met God en Hij zal met je zijn
Gezangen voor Liturgie:
Voorbeeld flyer
