Liturgie is een stroom, een samenhangende reeks van gebeden, woorden, rituelen en muziek tijdens een dienst. Maar in sommige perioden van het kerkelijk jaar gaat die stroom verder dan één afzonderlijke eredienst. In een paar artikelen belicht Willeke Smits kort en overzichtelijk die samenhang. Bovendien wijzen we je de weg naar de bijpassende liederen in de Kerkliedwiki. Het eerste artikel in deze reeks gaat over Pasen.
Kringen
Het kerkelijk jaar beweegt in kringen die aansluiten bij de oude pre-christelijke natuurfeesten. Israël sloot zich aan bij deze feestdagen en gaf ze een theologische inhoud, waar de vroeg-christelijke kerk verder op voortborduurt. De grootste kring is de Paaskring, het feest van de lente, de kern van het kerkelijk jaar en daarvan afgeleid de kleinere Kerstkring. Deze kringen worden verbonden door periodes zonder grote feesten, waarin het kerkelijk jaar tot rust komt.
Paaskring
Het woord ‘kring’ suggereert al dat het Paasfeest niet een moment is dat op zichzelf staat, maar een gebeurtenis waar al weken van tevoren naartoe wordt geleefd. Vanaf Aswoensdag begint de zogenaamde Veertigdagentijd, een tijd van bezinning ter voorbereiding op het Paasfeest, waarin nee zeggen tegen het kwaad en ja zeggen tegen het geloof een centrale rol speelt. Iedere 1e dag van de week telt als een klein stukje Pasen dat het nieuwe begin van de week markeert. Zo ontstaat een opeenvolging van wekelijkse kringen van 40 weekdagen en 7 zondagen die steeds intenser naar het Paasfeest toe bewegen.
Palmzondag
Voordat het daadwerkelijk 1e Paasdag is hebben we dus al een hele reis achter de rug en als het op Palmzondag groot feest is bij de herdenking van de intocht van Jezus in Jeruzalem komt daar ineens een omslag en komt het passieverhaal centraal te staan. Jezus’ dood kan niet los gezien worden van Opstanding en is in de liturgie onlosmakelijk met elkaar verbonden, wat op deze zondag heel tastbaar wordt. In diverse tradities wordt op de middag van Palmzondag het lijdensverhaal van Jezus gelezen of gezongen, zoals bijvoorbeeld bij Bach in Leipzig, waar hij zijn grote passies schreef en uitvoerde.
Drie dagen van Pasen - Eén lange kerkdienst!
Op Witte Donderdag begint het Paasfeest, waarin de voetwassing en de sedermaaltijd, die Jezus met zijn discipelen vierde, herdacht worden. Er klinkt voor het eerst sinds het begin van de 40-dagentijd weer een Gloria! Maar ook op deze dag weer die omslag. De tafel wordt afgeruimd, de dienst eindigt niet, maar gaat op Goede Vrijdag verder. Het lijdensverhaal wordt opnieuw gelezen en gezongen, er wordt gebeden en de dood is bijna tastbaar. Maar ook nu eindigt de dienst niet en gaat weer verder in de Paasnacht, waar alles bij elkaar komt. Het Licht heeft overwonnen. Nu pas kan aan het einde van de dienst de zegen worden uitgesproken.
Het verhaal gaat verder
In de ochtenddienst van Pasen wordt wat in de nacht gevierd is nog eens bevestigd en daarna gaat de beweging van de Paaskring verder door naar de Hemelvaart op de 40e en Pinksteren op de 50e dag van Pasen.
Bijpassende liederen vinden
Bij de hele periode van de Paaskring is er een zeer ruime keus aan liederen. Op de Kerkliedwiki kun je die op verschillende manieren zoeken en vinden. Deze links wijzen je snel de weg.
Per viering/dag:
Per periode:
Per bundel:
Per Bijbelverhaal:
In het evangelie volgens Matteus, Marcus en Lucas komen we verhalen tegen die min of meer vergelijkbaar zijn. De liederen zijn daarom soms bij elke versie van toepassing, maar soms specifiek geschreven bij één tekst. Het evangelie volgens Johannes heeft een ander karakter.
Deel dit bericht op:
Auteur: Willeke Smits (1975) is organist van de Hooglandse Kerk (Leidse Binnenstadsgemeente) in Leiden. Ze is de vaste bespeler van het monumentale De Swart-Van Hagerbeerorgel en het laat 19e-eeuwse Father-Willisorgel. Ook is de ze vaste begeleider van de Leidse Cantorij o.l.v. Hans Brons.
Afbeelding: paasdecoratie in de Amersfoortse Zwaan 2022.
