Absolutie (Lat.: absolutio: vrijspraak)
Aan het einde van een biechtgesprek (ook wel sacrament van de verzoening) wordt door de priester Gods vergeving uitgesproken.
Acclamatie (Lat.: acclamatio: aanroeping, juichkreet)
Vorm van instemming bij een gebed of bij een lezing. Komt veelvuldig voor in de liturgie. Bijvoorbeeld: ‘Amen’, ‘En met uw geest’, ‘U komt de lof toe’. Via dergelijke aanroepingen drukt de gemeenschap haar betrokkenheid en instemming uit met de voorganger.
Advent
Acoliet (Grieks: akoulouthos: hij die begeleidt, de dienaar)
Ook wel misdienaar genoemd.
Agapè (Grieks: liefde)
Gebedsviering in de vroegchristelijke gemeenschappen. Bestond uit de zegening van het licht, psalmgezang, gebed en maaltijd. Ging vermoedelijk vooraf aan de eucharistieviering. Nadruk lag op de onderlinge verbondenheid, de broederlijke liefde en de armenzorg.
Agnus dei (Latijn: het Lam Gods)
Albe (Lat.: albus: wit)
Wit gewaad met lange mouwen. Werd oorspronkelijk enkel gedragen door de priester en de diaken tijdens de liturgische vieringen. Misdienaars, zangers, lectoren en gebedsleiders kunnen ze ook dragen. Ook predikanten in de protestantse kerken kiezen vaak voor een albe in plaats van een zwarte toga.
Alleluia (Hebr.: loof de Heer)
Vreugdevolle acclamatie(*) die de zang of de lezing van het evangelie inleidt.
Altaar (Lat.: altus: hoog, verheven. NB zie hiertegen: Van der Sijs)
Stond in oude tijden op een heuvel: de contactplaats tussen God en de wereld.
ln de christelijke Kerk is het, samen met de ambo voor de Schrift, de centrale plaats in het kerkgebouw. Meestal heeft het de vorm van een vaste tafel, al is ook de massieve, gesloten vorm veel verspreid. Als offertafel is het altaar symbool van Christus. Het altaar wordt daarom vereerd en bescheiden versierd. Het is niet passend er een bewaarplaats voor boeken en dergelijke van te maken. Op het altaar wordt in principe enkel datgene geplaatst wat voor de viering van de eucharistie noodzakelijk is, met name de pateen met brood en de kelk met wijn.
Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Altaar_(religie)
Altaardwaal
Linnen doek dat het altaar bekleedt. Bij oude altaren reiken de smalle zijden vaak tot de grond. Bij moderne altaren die aan de zijkanten bewerkt zijn, bedekt een bescheiden altaardwaal alleen het bovenblad.
Ambo (Grieks.: anabainein: opstijgen)
Lessenaar. Verhoogde plaats tussen de altaarruimte en het schip van de kerk. Van op de ambo worden de Schriftlezingen voorgelezen en wordt de homilie gehouden. Ook de antwoordpsalm en de paasjubelzang worden vanaf de ambo gezongen. De intenties van de voorbede kunnen aan de ambo worden gelezen. De ambo is niet de plaats van de cantor.
Amen
Anamnese (Grieks: anamnesis: herinnering)
Deel van het eucharistisch gebed dat aansluit bij de acclamatie(*) na de consecratie(*), en waarin de gedachtenis gebeurt van het lijden, de dood, de verrijzenis en de hemelvaart van de Heer.
Antependium (Lat.: voorhangsel)
Afhangend kleed aan het altaar en aan de lezenaar, in de kleur van de liturgische tijd. Meestal is het versierd met een symbool dat past bij het feest of de tijd van het liturgisch jaar(*). Oude antependia zijn vaak kostbare stukken brokaat.
Antifoon (Grieks: antiphona: tegenstem)
Vers of refrein dat meestal aan de Schrift is ontleend en dat voor en na de psalm – en soms nog vaker – wordt gezongen en herhaald. Zie bijvoorbeeld ‘O-antifonen’.
Antwoordpsalm
De psalmverzen die antwoord geven op de eerste lezing (meestal uit het Oude Testament). Ook, maar minder juist, tussenzang genoemd. [Zie ook artikel op Liedboekcompendium: https://www.liedboekcompendium.nl/overzichtsartikel/4-antwoordpsalm]
Apologie
Avondmaal
Avondmaalsformulieren
Avondwake
Een gebedsdienst(*), die gehouden wordt in de avond en vaak een iets langere duur heeft. Bijvoorbeeld op de vooravond van een uitvaart, of aan de vooravond van een feest.
Beker
Beloken Pasen
(tegenovergestelde van ‘ontluiken’, van luiken sluiten)
Zondag na Pasen, einde van het paasoctaaf.
[Zie ook: https://nl.wikipedia.org/wiki/Beloken_Pasen]
Benedictus
Biddag
Bijbel
Bloemschikking
Breken van het brood
Van oudsher een term die gebruikt werd voor de eucharistieviering, omdat de eucharistieviering in de eerste eeuwen nog verbonden was met een echte maaltijd.
Brevier
